29

nr 8 (444) 30.04. ­ 16.05. 2024

Kurier kulturalny

www.kuriergalicyjski.com

Prezentacja książki o losach Niemców galicyjskich

Kolejne spotkanie milośników

ze wszystkich krajów Europy

historii i bibliofilów we

Wschodniej. Jest to bardzo ob-

lwowskiej obwodowej

szerny temat w literaturze i hi-

naukowo-pedagogicznej

storii niemieckiej, który w Ukra-

bibliotece zostalo poświęcone

inie praktycznie nie jest znany.

nowej publikacji Oleny

Na zakończenie Olena Ser-

Serpeń o losach Niemców

peń na prośbę obecnych doklad-

galicyjskich. Spotkanie

nie opisala historię przesiedle-

odbylo się w ramach projektu

nia Niemców do Galicji w końcu

,,Biblioteka innowacyjna"

XVIII wieku, czyli za czasów ce-

i klubu dyskusyjnego ,,Wybitne

sarzowej Marii Teresy i jej syna

postacie Ukrainy".

cesarza Józefa II. Otóż, po przy-

lączeniu Galicji w 1772 roku do

Imperium Austriackiego (I roz-

TEKST I ZDJĘCIA

biór Polski), do nowego kraju ko-

JURIJ SMIRNOW

I

ronnego, mianowicie Królestwa

nicjatorem i moderatorem

Galicji i Lodomerii, wysylano

KSIĄŻKA OLENY SERPEŃ

spotkania i omówienia nowej

tam austriackich urzędników,

publikacji Oleny Serpeń wy-

grupy galicyjskich Niemców.

również rzemieślników, kupców.

stąpil dawny przyjaciel biblio-

Odwiedzilyśmy dawne Anna-

Ta grupa Niemców osiedlila się

teki, milośnik historii Lwowa

berg, Wiesenberg, Weinbergen,

w większych miastach, przede

Marko Simkin, znany lwowski

Gelsendorf i inne, oglądaliśmy

wszystkim we Lwowie. Byl to

dziennikarz, specjalista od spraw

dawne niemieckie kirchy, cmen-

tak zwany pierwszy okres ko-

międzynarodowych, kulturo-

tarze, na przyklad w Szczer-

lonizacji kraju za czasów cesa-

log, dzialacz spoleczny. Spotka-

cu... Zrobione zdjęcia pokazalam

rzowej Marii Teresy (1774­1781).

ARTYKUL OLENY SERPEŃ W PRASIE NIEMIECKIEJ

nie przygotowala i prowadzila

w Niemczech, napisalam arty-

W tym czasie podróż do Galicji

Oksana Kumec'ka, dyrektor bi-

Oleny Serpeń, która urodzila

masowo w zimie 1939­1940

kul, opublikowany w gazecie

odbyl jej syn i następca tronu,

blioteki naukowo-pedagogicz-

się we Lwowie i jest absolwent-

roku przymusowo wysiedlo-

,,Schwabische Post" pod tytu-

przyszly cesarz Józef II. Byl on

nej. W przygotowaniu spotkania

ką ukrainistyki uniwersytetu

no do Niemiec hitlerowskich.

lem ,,Auf der Spur der Lember-

szokowany tym co zobaczyl, od

wzięla udzial też Natalia Zwol-

w Doniecku. Przez lata praco-

Wysiedlenie bylo następstwem

ger Schwaben". Byl rok 2016.

fatalnego stanu dróg począw-

ska, która pelni funkcję kuratora

wala we Lwowie jako dzienni-

jednego z tajnych punktów nie-

Otrzymalam listy od Niemców,

szy do prymitywnej gospodar-

(kierowniczki) klubu ,,Wybitne

karka, wspólpracowala również

chlubnej pamięci tzw. ,,paktu

potomków wysiedlonych z Gali-

ki wiejskiej. Józef II postanowil

postacie Ukrainy". Pelny tytul

z brytyjską rozglośnią BBC. Jest

Ribentrop ­ Molotow".

cji. W ten sposób poznalam wiele

wyslać do Galicji najpierw chlo-

prezentowanej książki brzmi:

pów niemieckich, osiedlić ich

też autorką pieśni, pisze wier-

W 1900 roku wedlug sta-

takich osób, wstąpilam do kola

,,Opowiadają Niemcy galicyjscy.

w osobnych koloniach, na kon-

sze, uczestniczyla w festiwalach

tystyk austriackich w Gali-

przyjaciól Towarzystwa Niem-

Dokumenty historyczne, wspo-

fiskowanych dawnych klasz-

muzycznych w Ukrainie, wspól-

cji mieszkalo 212.327 etnicz-

ców Galicyjskich (Das Hilfsko-

mnienia świadków, referaty na-

tornych i państwowych zie-

pracowala we Lwowie z radiem

nych Niemców, co stanowilo

mitee der Galiziendeutschen e.

ukowe. 20 historii". Publikacja

miach (tzn. królewszczyznach).

,,Promiń" i ,,Halyczyna". W latach

2,7% mieszkańców kraju, czyli

V). Okazalo się, że organizacja ta

zostala przygotowana i wydana

Koloniści otrzymali pomoc pań-

90. wyjechala na studia do An-

Królestwa Galicji i Lodomerii.

istnieje od 1946 roku i zajmowa-

w wydawnictwie Politechni-

stwową w osiedleniu na nowym

glii, jest absolwentką uniwer-

W latach 1939­1940 wysiedlo-

la się najpierw pomocą ludziom,

ki lwowskiej, lecz sama autorka

miejscu, ale też przynieśli ze sobą

sytetu w Manchester. Wyszla za

no z sowieckiej strefy okupacji

wyrzuconym ze swojej malej oj-

już od 25 lat mieszka i pracu-

nowe technologie, europejskie

mąż za Niemca i odtąd już 25 lat

okolo 60.000 etnicznych Niem-

czyzny. Zalożyl Towarzystwo

je w Niemczech, gdzie wlaśnie

doświadczenie  prowadzenia

mieszka w Niemczech. W 2016

ców (tzw. niemiecka propagan-

wspanialy czlowiek pastor Teo-

w znacznej mierze zbierala od-

gospodarki, obróbki ziemi. Ce-

roku nagrala album muzyczny

dowa akcja ,,Heim ins Reich").

dor Zeckler, który przed wojną

powiednie materialy dla swej

sarz Józef II przeznaczyl na ten

wlasnych pieśni pt. ,,Lwów".

Reszta galicyjskich Niemców

mieszkal w Stanislawowie i byl

cel znaczne fundusze. Koloniści

książki.

Przez lata zbiera materia-

(których Sowieci nie wywieź-

superintendentem Galicyjsko-

otrzymywali nie tylko ziemie,

Olena Serpeń również dolą-

ly o galicyjskich Niemcach, ich

li na Syberię) uciekla przed So-

-Bukowińskiego kościola pro-

czyla on-line ze swego miesz-

ale też zabudowania gospodar-

publikacja stala się sensacją

wietami w 1944 roku. W ten

testanckiego. Obecnie jego imię

cze, zboże na zasiewy, żywy in-

kania w Niemczech do spo-

w wielu krajach. We Lwowie zaś

sposób galicyjscy Niemcy osie-

nadano jednej z ulic w Iwano-

wentarz, a nawet oplacano im

tkania we lwowskiej bibliotece

i w Ukrainie jej publikacje byly

dlili się w powojennej Republice

-Frankiwsku. Towarzystwo wy-

z kasy państwowej podróż na

i bardzo emocjonalnie w języku

dotąd malo znane, a o historii ga-

Federalnej Niemiec, ale też roz-

dawalo czasopismo ,,Blickpunkt

nowe miejsce. Oczywiste, że byli

ukraińskim opowiadala o swo-

licyjskich Niemców przez wiele

proszyli się po calym świecie.

Galizien", które ukazuje się trzy

ludźmi wolnymi, a nie chlopami

jej pracy nad książką, poszuki-

lat w ogóle u nas nie mówiono

Opowiadając o losach gali-

razy w roku. Każdy numer zawie-

pańszczyźnianymi. Cesarz Józef

waniem materialów i świadków

lub mówiono tylko negatywnie.

cyjskich Niemców jako wspól-

ra unikatowe materialy, wspo-

II marzyl, by podnieść poziom

historii galicyjskich Niemców.

Olena Serpeń bardzo emocjo-

noty i o niektórych najbardziej

mnienia ludzi, którzy urodzili się

ekonomiczny i kulturalny nowej

Spotkanie z autorką byloby na

nalnie odpowiadala na pytania

znanych dzialaczach tej grupy

i wyrośli w Galicji, we Lwowie,

zacofanej prowincji do poziomu

pewno sprawą bardzo niepro-

obecnych o pracę nad książką,

etnicznej, Olena Serpeń między

Stryju, Skolem, Majdanie, Kolo-

metropolii. Pierwsza fala kolo-

stą, jakby nie entuzjazm Mar-

która sklada się z kilku części.

innymi powiedziala:

myi i wielu innych miasteczkach

nistów przybyla w latach 1781­

ka Simkina, który znal Olenę

Mianowicie chodzi w niej o hi-

­ Temat powstania niemiec-

i wsiach. Towarzystwo prowadzi

1785, następna ­ w latach 1785­

Serpeń jeszcze w czasach, kie-

storię Niemców w Galicji od XIII

kich kolonii w Galicji, ich wplyw

konferencje naukowe, zajmuje się

1802 (już za cesarza Leopolda I )

dy mieszkala we Lwowie przy

wieku, ale większa część ma-

na ogólny rozwój gospodarki

badaniem historii i kultury gali-

i ostatnia ­ w latach 1802­1805.

ulicy Zielonej i który utrzymuje

terialów jest poświęcona nie-

wiejskiej, w końcu tragedia wy-

cyjskich Niemców i ich sąsiadów

Przesiedlenie trwalo do 1830

z nią twórcze kontakty literac-

mieckim koloniom w Galicji od

siedlenia tych ludzi z ich malej

­ Ukraińców i Polaków. Przeczy-

roku, później zakladano kolonie

kie po dzień dzisiejszy.

czasów przylączenia naszego

ojczyzny, nie znalazla w Ukra-

talam czasopismo od pierwszego

filialne. Już w 1780 roku liczba

Wlaśnie  Marko  Simkin

kraju do Austrii, czyli od roku

inie swoich badaczy. Malo kogo

numeru, wydanego w 1948 roku

kolonistów sięgnęla 14.400 osób,

w slowie wstępnym do prezen-

1772. Wlaśnie wtedy do Galicji

interesują też prywatne historie

i zrozumialam, że my we Lwowie

zaś w 1900 roku w Galicji miesz-

tacji książki przybliżyl zebra-

zostaly przesiedlone setki ty-

lwowskich, stanislawowskich

nic nie wiemy o tych ludziach,

kalo 212.327 etnicznych Niem-

nym postać autorki. Opowiadal

sięcy Niemców, powstaly licz-

czy stryjskich rodzin niemiec-

byli oni po prostu wykreśleni ze

ców. W 1938 roku w przeddzień

również o niemieckich miesz-

ne wiejskie kolonie niemieckie.

kich. Podczas jednego z moich

lwowskiej, galicyjskiej, ukraiń-

II wojny światowej na terenie

kańcach Lwowa i Galicji w da-

Kres rozwoju tych oaz poloży-

wyjazdów do Lwowa, jeździly-

skiej historii. Zrozumialam rów-

Galicji (województwa lwowskie,

lekim średniowieczu, za czasów

la II wojna światowa, okupacja

śmy z koleżanką po miastecz-

nież, że w Galicji przez kilka wie-

stanislawowskie, tarnopolskie

królów Danyla i Lewa. M. Sim-

sowiecka, a później niemiecka,

kach i wsiach, gdzie przed II woj-

ków mieszkala znaczna etniczna

i krakowskie) znajdowalo się 161

kim również jest zainteresowa-

kiedy galicyjskich Niemców

ną światową mieszkaly liczne

grupa z wlasną historią, kulturą,

niemieckich wsi-kolonii.

ny tym tematem, jako aktyw-

tradycjami... Dzięki spotkaniom

Wyklad Oleny Serpeń byl

ny propagator we spólczesnym

z ludźmi i pracy w archiwach ze-

nie tylko bardzo interesujący,

Lwowie idei wielonarodowo-

bralam dużo materialów i posta-

ale wywolal prawdziwą sensa-

ściowej historii naszego mia-

nowilam, że ludzie we Lwowie też

cję. Prelegentka poruszyla temat

sta, jego kultury i sztuki, która

mają prawo poznać prawdę o ga-

malo znany, wymazany z naszej

formowala się przez wieki pod

licyjskich Niemcach. Tak zrodzila

wspólnej historii. Obecnie dzię-

wplywem tradycji różnych na-

się moja książka w języku ukra-

ki entuzjastom ta wykreślona

rodów i grup etnicznych. Mię-

ińskim ,,Opowiadają Niemcy ga-

strona jest przywracana wspól-

dzy innymi w 2022 roku we

licyjscy". Wydana zostala dość

czesnym mieszkańcom Lwowa.

Lwowie zostala wydana jego

skromnym nakladem. Książkę

Jest w tym też znaczna zasluga

książka ,,Pamięć historyczna

zamawiają jednak ludzie z calego

pracowników  naukowo-pe-

o Niemcach, Żydach i Ormia-

świata, także biblioteki nauko-

dagogicznej biblioteki na czele

nach w państwie króla Danyla".

we. Między innymi w Niemczech

z dyrektorką Oksaną Kumec'ką

Otóż moderator spotkania

jest biblioteka, która przechowu-

i Natalią Zwolską.

przybliżyl  zebranym  postać

je materialy dotyczące Niemców