9

nr 5 (465) 14­27.03.2025

Z pamiętnika podróżnika

www.kuriergalicyjski.com

Ideę krzykaczy przejęto od Wroclawia

Przed dziesięciu laty

w Lucku pojawily się

nowe symbole miasta

­ metalowe figurki

nocnych strażników,

tzw. ,,krzykaczy". Ideę

ustawiania figurek

ukończeniu biją brawo. Czasami gromadzi

mieszkańcy Wolynia

się do setki dzieci i doroslych. Są tu nie tyl-

przejęli od sąsiadów zza

ko Ukraińcy, ale i goście zza granicy. Jest to

Bugu.

piękne i świadczy o wsparciu Ukrainy przez

caly świat.

Gdy w 2025 r. po raz pierwszy odezwal

LUDMILA PRYJMACZUK

się hejnal, kolo Centrum informacji tury-

Krzykaczami w średniowieczu nazy-

stycznej zostala odslonięta pierwsza figu-

wano w Lucku strażników nocnych pel-

ra krzykacza. Po roku podobnych figurek

niących wartę na wieżach zamkowych.

bylo już cztery. Autorką wszystkich jest

Aby nie zasnąć nawolywali do siebie

artystka Iryna Daciuk. Dziś takich figurek

,,Strzeż!". Wróg, który mial zamiar niepo-

w mieście jest okolo dwadzieścia. Więk-

strzeżenie dostać się pod mury, slyszal

szość jest autorstwa lwowskiej plastyczki

krzykaczy i rozumial, że mu się to nie

Niki Muzyczko. Każda figurka ma swe imię:

uda. Oprócz nocnych wart do obowiąz-

Przewodnik, Trylinko, Stefan, Ogniarz, Zir-

ku krzykaczy wchodzilo powiadamianie

ko, Klucznik... Dziś krzykacze są bohatera-

mieszkańców o najważniejszych wyda-

mi projektów dla dzieci, questów i festiwali.

rzeniach, które mialy odbyć się w mie-

Lucka przewodnik Natalia Kujawa

ście. W razie pożaru czy innego niebez-

opracowala autorską wycieczkę ,,Śladami

pieczeństwa, też zawiadamiali o tym

luckich krzykaczy".

mieszkańców.

­ Ta wycieczka pozwala dzieciom lepiej

O przywróceniu krzykaczy zdecydo-

poznać miasto ­ mówi Natalia. ­ Opracowa-

wano na Wydziale turystyki i promocji

lam ją dla uczniów 6-11 klasy. Szukając po-

W 2015 r. po raz pierwszy od wielu stule-

Lwowskiego Konserwatorium Andrij Jedy-

miasta.

szczególnych figurek, dzieci zapoznają się

ci krzykacz odezwal się z wieży luckiego

nak. Gra już osiem sezonów.

­ Idea popularyzacji historycznego

z tym, co krzykacze robili w średniowiecz-

zamku.

­ Przed pięciu laty zapoczątkowano

zapadla decyzje o zmianie melodii z ,,Mój

bohatera, jako elementu atrakcji tury-

nym mieście, jaką zaplatę otrzymywali,

Dzień Krzykacza, bo wlaśnie 6 marca 1640

Wolyń" na Hymn Ukrainy, bo hymn powi-

Okazalo się, że nie jest proste wyty-

stycznej nie jest nowa ­ twierdzi kierow-

komu podlegali i dlaczego tak ich nazywa-

r. magistrat Lucka wydal decyzję o utrzy-

nien brzmieć zawsze.

powanie takiej postaci. Nie każdy gotów

nik Wydzialu turystyki i promocji miasta

no. Wiele ciekawego mlodzież może dowie-

byl w średniowiecznym przebraniu wejść

maniu krzykaczy z funduszy miejskich.

Obecnie od 6 marca do końca sezonu

Rady miasta Kateryna Mojsijuk. ­ W wielu

dzieć się w czasie wycieczki tematycznej

na 120 schodów wieży. Ponadto krzykacz

I dziś, jak przed wiekami, dzialalność krzy-

turystycznego z wieży zamkowej brzmi

miastach Europy i na Ukrainie są podobne

o przeszlości i dniu dzisiejszym naszego

powinien umieć zagrać na trąbce melodię

kacza oplaca Rada miasta ­ kontynuuje Ka-

Hymn Ukrainy. W dni powszednie melodia

inicjatywy. Najbardziej znane, prawdopo-

miasta.

teryna. ­ nigdy nie zapomnę 6 marca 2022

brzmi raz dziennie ­ w poludnie, a w wolne

,,Mój Wolyń".

dobnie, są wroclawskie krasnale. Wzo-

6 marca bieżącego roku krzykacz roz-

r., gdy już od dziesięciu dni toczyla się woj-

i święta ­ o godz. 12:00 i 18:00.

Początkowo udalo się umówić na

rując się wlaśnie na tej inicjatywie, Luck

począl swój kolejny sezon. Mieszkańcy

­ Przeważnie przed godz. 12:00 ludzie

rolę krzykacza-hejnarzysty z Anatolem

na, wszyscy byli zagubieni, nie wiedzieli co

zadecydowal o uzupelnieniu swej historii

miasta są pewni: gdy z wieży brzmi hymn

gromadzą się pod wieżą zamkową ­ twier-

Cymbalukiem, muzykiem orkiestry miej-

mają robić ­ trąbić, czy nie zwracać na sie-

jakąś historyczną postacią. Stal się nią

Ukrainy i slychać ,,Strzeżę!" ­ wszystko

skiego Palacu kultury. Po nim przez dwa

bie uwagi. Andrij bezapelacyjnie stwierdzil,

dzi Andrij Jedynak. ­ Przewodnicy tak pla-

wlaśnie miejski krzykacz. Pierwsze, co

będzie dobrze.

lata hejnal odgrywal Wladyslaw Staryn-

że wyjdzie na wieżę i zagra. Odpowiedzia-

nują swoje wycieczki, by mogly uslyszeć

zrobiliśmy, to przywróciliśmy tę postać.

Życie trwa!

kow, a po nim sztafetę przejąl absolwent

lam: ,,Dobrze! Ale pójdę z tobą". Wówczas

melodię. Ludzie nagrywają melodię, a po jej

Palac Sadowskich w Wielkiej Jaromyrce ­ zapomniany zabytek

obw. chmielnickiego

Mily palac Sadowskich

brutalnie odnosili się do swoich pracowni-

w miejscowości Wielka

ków, ucieklo przed zaslużoną zemstą.

Jaromyrka kolo Gródka

O dobrym stosunku Sadowskich do swo-

Podolskiego jest chyba jednym

ich poddanych świadczy fakt, że palac nie

z najbardziej tajemniczych

zostal zniszczony. Natomiast palac w sąsied-

w obw. chmielnickim. I nawet

nim Nowym Porzeczu, należący do Katery-

nie chodzi o to, że może

ny Ignatiewej (wnuczki samego Kutuzowa,

z tym palacem powiązana

który w swoim czasie doszczętnie spalil

jest jakaś wielka i straszna

Moskwę) zostal zniszczony do fundamen-

tajemnica. Chodzi o co innego

tów. Takiż los spotkal majątek rosyjskiego

­ o tym zabytku prawie nic nie

uczonego Siergieja Winogradzkiego w Gród-

wiadomo! Nawet o niewielkich

ku ­ żeby nawet ślad po nim nie pozostal. Za-

typowych dworkach wiejskich

równo Ignatiewa, jak Winogradzki wyciskali

z czterema kolumnami

ostatnie ,,soki" ze swych chlopów, a o jakiej-

podpierającymi klasycystyczny

kolwiek dobroczynności nawet nie moglo

W tym wiki-haśle roi się od blędów ­

Autor podaje jedynie wiadomość o jego

­ jego ojciec, Feliks senior. Miejscowa lud-

portyk można znaleźć wiele

być mowy. Winogradzki uważal swoich pod-

opis powstal prawdopodobnie na podsta-

istnieniu.

ność dlaczegoś wspomina jedynie panią

informacji ­ takie dworki staly

Kiedy powstal palac i kto byl jego twór-

Sadowską (prawdopodobnie malżonkę lub

danych za ,,pólidiotów" ­ jak sam ich określal.

wie starych fotografii. Po pierwsze ­ to nie

w każdej prawie wiosce i byly

córkę Feliksa juniora).

Wrażenie robi olbrzymia, o ponad dwu-

dworek, lecz palac. Po drugie ­ jest piętro-

cą ­ informacji nie ma (możliwe, że zachowala

popularne od polowy XVIII do

metrowej wysokości, czasza przed wejściem.

się gdzieś w Polsce). Wedlug formy i rozmia-

Opowiadają, że byla dobrą panią, znaną

wy. I najważniejsze ­ budowla w dobrym

polowy XIX w.

Początkowo myślalem, że jest betonowa, ale

z dobrego stosunku do poddanych ­ dobrze

stanie przetrwala burzliwe lata rewolu-

rów cegiel, widocznych w murach, można go

okazalo się, że wyrzeźbiona zostala z jednej

cyjne i dotrwala do naszych dni w prawie

datować na okolo polowę XIX w. Nie zdziwil-

im placila i zawsze wspomagala rodziny,

bym się, gdyby to byl nawet koniec XVIII w.

które znalazly się w klopotach. Przekazy

bryly wapienia. Dawniej bylo ich dwie, ale

niezmienionym stanie. Palac utracil jedy-

TEKST I ZDJĘCE

mówią, że gdy w 1917 r. pani Sadowska

jedna przed okolo trzydziestu laty spadla

nie arkadę w centralnym portyku i otrzy-

Pisarka, znawczyni dawnej architek-

DMYTRO POLUCHOWYCZ

z postumentu i pękla. Początkowo uważano,

tury i sztuki Kateryna Lipa datuje palac II

zmuszona byla opuścić majątek, cala wio-

mal dwoje, zupelnie niedorzecznych i nie

Natomiast w Wielkiej Jaromyrce mamy

że byly to wazony, w których sadzono deko-

ska odprowadzala ją ze świętymi obrazami,

przewidzianych przez architekta, drzwi

polową XIX w. W rozmowie ze mną powie-

palac, wybudowany calkowicie wedlug

racyjne rośliny. Takie dekoracje byly dość

w fasadzie.

dziala: ,,Ten portyk w centrum jest wyraź-

rzucając jej kwiaty pod nogi.

indywidualnego projektu. Informacji zaś

popularne w architekturze palacowej. Ale,

nie najwcześniejszy ­ datuję go początkiem

Przypomnę, że większość wlaścicieli

Sadowscy herbu ,,Lubicz" byli zna-

brak. W polskiej wersji Wikipedii czytamy:

majątków z tych okolic opuścila swe ro-

wedlug wspomnień mieszkańców, byly to

nym rodem Rzeczypospolitej. Do rodzi-

XIX w., gdy popularne byly kolumny, a nie

,,Parterowy dwór od frontu portyk z czte-

dwie fontanny, których cembrowiny zacho-

takie grube slupy. I nie urządzano pomiędzy

dowe gniazda w pierwszej polowie 1917 r.

ny w swoim czasie należalo miastecz-

rema kwadratowymi kolumnami tworzą-

waly się do lat 1990.

nimi arki. Sądząc jednak z wymiarów cegiel,

Wiązalo się to ze zbliżaniem się frontu do

ko Czortków. Powyższe cztery zdania

cymi trzy arkady. Po bokach budynku

Do końca lat 90. XX w.w palacu mieścil

z Wikipedii są jedyną informacją o tym

nie wykluczone, że część palacu mogla po-

Zbrucza i nie bylo żadnej gwarancji, że nie

glównego skrzydla nakryte dachem dwu-

się wiejski klub i byla to dobra lokalizacja. Na

wstać wcześniej".

zaczną się tam niebawem dzialania wojen-

obiekcie. Nawet w tak fundamentalnej

spadowym szczytem skierowanym do

początku 2000 roku budowlę i teren wokól

Z rosyjskich źródel sprzed rewolucji

ne. Przy tym po okolicach walęsaly się ban-

pracy Dmytra Antoniuka ,,Zamki i palace

frontu. Okna zakończone pólkoliście; obok

dy uzbrojonych po zęby dezerterów. Stąd

przejęly prywatne osoby i od tej pory palac

na Ukrainie, związane z polskimi rodami"

wiadomo, że ostatnim wlaścicielem ma-

ogród. Obiekt zniszczony w 1917".

stoi pusty i stopniowo popada w ruinę.

jątku byl Feliks Sadowski junior, wcześniej

wielu wlaścicieli, szczególnie ci, którzy

nie znajdziemy bodaj jakiejś informacji.