17

Kurier Galicyjski * 16 – 28 lipca 2010

ma w dłoni szablę, co by sugerowało,

wieckiego. Stamtąd właśnie przywożo-

wprowadzono w Warszawie do wago-

umiłowanej Kasztanki. Nie dziwię się

motyw Kasztanki w poezji wojskowej

że właśnie pędzi galopem prowadząc

no ją do Warszawy, gdy była potrzebna

nu, zamknięto wagon i samotnie, jak

Piłsudskiemu. Szczególnie za to juda-

i patriotycznej. Kasztanka nie miała

szarżę. (Takiej szarży nigdy nie było.)

jako wierzchowiec Marszałka podczas

worek kartofli, powieziono do Mińska.

szowskie – „ w drodze zachorowała”.

tylko szczęścia do pomników.

Tylko, że artyście nie za bardzo wy-

świąt państwowych, rewii czy defilad.

Kasztanka zmarła 23 listopada

Obecnie, jak mi wiadomo, w Pol-

szedł ten koński galop i koń robi wra-

To były te momenty, podczas których

1927 roku o godzinie 5 rano. Zdjęto

sce stoją trzy pomniki Piłsudskiego na

Ostanie chwile

żenie idącego kłusem, nie galopem,

Kasztanka występowała oficjalnie. Nie-

z niej skórę i po tym zabiegu wypcha-

Kasztance.

życia Kasztanki

na Kasztanka stanęła w Belwederze.

Najstarszy z nich stoi w Katowi-

a to jest duża różnica, bo kłusem nie

oficjalnie natomiast, wojsko przywoziło

Koń tak wrażliwy, jak Kasztanka,

Pozostałe szczątki konia pochowano

cach. Pomnik ma niezwykłą historię,

szarżuje żadna kawaleria. Kłusem, to

Kasztankę do Sulejówka, by mógł się

osamotniony w ciemnym, rozdygota-

na terenie koszar 7. Pułku Ułanów w

bo przede wszystkim powstał w wy-

się co najwyżej dochodzi do pozycji

nią nacieszyć Pan Marszałek, a tak-

nym na kolejowych rozjazdach wa-

Mińsku Mazowieckim. Na grobie Kasz-

niku międzynarodowego konkursu,

wyjściowych do szarży.

że obie dziewczynki, które Kasztankę

gonie, szalał zapewne z przerażenia,

tanki umieszczono kamień z napisem:

ogłoszonego przez komitet reprezen-

Pomijając już takie subtelności,

uwielbiały. Obowiązkowo, Kasztanka

wreszcie poślizgnął się na deskach

pomnik zaplanowano jako dynamicz-

„Tu leży Kasztanka, ulubiona klacz bo-

tujący społeczeństwo Górnego Śląska

zawsze musiała być w Sulejówku w

podłogi, może nawet nie jeden raz,

ny, więc koń ustawiony jest tylko na

jowa Marszałka Piłsudskiego”.

jeszcze w roku 1936, poza tym powstał

czasie imienin Józefa Piłsudskiego.

aż przy którymś upadku złamał sobie

Piłsudski na Kasztance z Lu-

blina

dwóch, nogach przekątnie na skos,

podczas, gdy pozostałe dwie nogi,

uniesione są w powietrzu. To jest

Piłsudski na Kasztance z Go-

pozycja prawdziwa, występująca naj-

Piłsudski na ogierze

rzowa Wielkopolskiego. Pod

częściej właśnie u konia kłusującego.

tylną prawą nogą konia wi-

W czasie okupacji niemieckiej

nie w Polsce, a w Chorwacji, bo w roku

Tyle, że w rzeczywistości taka pozy-

dać podłożone płytki

wypchana Kasztanka przeniesiona

1937 konkurs wygrał artysta z Chorwa-

cja trwa u konia tylko ułamek sekundy,

Lublin. Pomnik Wdzięczno-

została przez Niemców do Muzeum

cji Anton Augustinčić. Pomnik był goto-

poczym dwie następne nogi spadają

Kasztanka urodziła dwoje

ści Armii Radzieckiej

Wojska, gdzie początkowo stała

wy tuż przed wybuchem II wojny świa-

na ziemię, a dwie poprzednie idą do

dzieci, nazwano je imionami

w hollu, a następnie w magazynie

towej i we wrześniu 1939 roku miały

kręgosłup, a połamane żebra przebiły

góry. Koń nie stoi na dwóch nogach

dwóch litewskich rzek

muzeum. Po wojnie odnaleziono

W Mińsku Mazowieckim Kasztan-

przyjść do Polski pierwsze gotowe ele-

naczynia krwionośne powodując roz-

nieruchomo przez dziesiątki lat, tak,

Kasztankę, nadal stojącą w tym ma-

ka urodziła dwoje dzieci, nazwanych

menty pomnika, odlane w Zagrzebiu.

legły krwotok wewnętrzny.

jak to się dzieje z pomnikiem. Koń nie

gazynie. Była okropnie pocięta przez

imionami dwóch litewskich rzek, któ-

Z powodu wybuchu wojny, pomnik nie

Zachował się odpis rozkazu

waży, tak jak pomnik, półtorej tony. To,

mole. Nowy, stalinowski marszałek

re to imiona nadał obu koniom Pan

mógł być do Polski odesłany.

dziennego nr 251 z 25 listopada

co wolno koniowi, nie wolno pomniko-

Michał-Rola Żymierski, rozkazał spa-

Marszałek. Pierwszym, był siwy ogier

Po wojnie również nie mógł być

1927 r. 7. Pułku Ułanów: „Dnia 3 li-

wi. Ktoś wpadł na pomysł, że pomnik,

lić Kasztankę.

Niemen. Drugim dzieckiem Kasztanki

odesłany, bo na taki pomnik nigdy w

stopada klacz Kasztanka, własność

ustawiony na dwóch końskich nogach,

Mówiło się, że Żymierski kazał

była klacz Mera. Mera, to nazwa rzeki,

życiu nie zgodziłby się nasz komu-

Marszałka Piłsudskiego, została wysła-

po przekątnej, może runąć. Dla zacho-

spalić Kasztankę, bo przypominała

przepływającej przez Zułów, miejsce

nistyczny rząd i nasz Wielki Brat ze

na do Warszawy na defiladę z okazji

wania bezpieczeństwa podsadzono

mu jego najgorszy błąd życiowy, fatal-

urodzenia Marszałka. Mera przyszła

Wschodu. Po upadku komuny, pomnik

obchodu 9-lecia Niepodległości Polski

pod wzniesioną tylną nogę konia ja-

ną sprawę sądową, a wreszcie wyrok

na świat 10 kwietnia 1925 i była bar-

przyjechał nareszcie do Polski, do

w dniu 11 listopada. Wysłanie nastąpiło

kieś płytki, co ma zapewnić pomniko-

pięciu lat więzienia, jakie otrzymał 6

dzo podobna do matki. Od roku 1930

Katowic, gdzie go ustawiono na cen-

na zarządzenie gabinetu wojskowego

wi równowagę, ale wygląda... Jezu!

września 1927 roku za nadużycia

przebywała pod opieką 1. Pułku Szwo-

tralnym Placu Bolesława Chrobrego,

Ministra Spraw Wojskowych. W dniu

Najlepszy pomnik Piłsudskiego

finansowe, popełnione podczas za-

leżerów po tym, jak Pan Marszałek cał-

przed gmachem Śląskiego Urzędu

21. 11. 1927 r. została odesłana do Miń-

na Kasztance ma Lublin. Pomnik stoi

kupu dla wojska masek przeciwgazo-

kowicie już utracił zaufanie do 7. Pułku

Wojewódzkiego. I wtedy eksplodowała

ska Mazowieckiego transportem kolejo-

w Lublinie na Placu Litewskim. Po-

wych. Wyrok obejmował dodatkowo

Ułanów. Niedługo napiszę, co było po-

bomba, wybuchła afera! Pomnikowy

wym, gdzie w drodze zachorowała. Na

przednio w tym miejscu stał Pomnik

degradację i wydalenie z wojska.

wodem utraty tego zaufania.

Marszałek dosiadał bowiem OGIE-

miejscowym dworcu pomimo udzielo-

Wdzięczności Armii Radzieckiej, gdzie

Tak skończyła się kariera jednego

W 1. Pułku Szwoleżerów Mera

RA!!! Cholerny Chorwat posadził Pił-

nych zabiegów lekarskich, przez lekarza

widziało się rosyjskiego żołnierza, trzy-

z najmłodszych, ale i najzdolniejszych

miała oficjalny przydział jako – „ofi-

sudskiego na ogierze, choć jeszcze

weterynarii 7. Pułku Ułanów, porucznika

mającego sztandar. Pomnik, po cichu,

generałów Wojska Polskiego tamtych

cerski koń służbowy Pierwszego Mar-

przed wojną mówiono mu wyraźnie,

W. Koppe, nie zdołała się już podnieść.

nazywano wtedy „Dawaj czasy!”, bo

czasów. Przebywając w więzieniu,

szałka Polski Józefa Piłsudskiego”. W

że ma to być klacz. Kasztanka!

Została przywieziona do koszar. Wobec

rosyjski żołnierz jakoby uporczywie

Żymierski zbliżył się do siedzących ra-

czasie pogrzebu Marszałka, to Mera,

Komitet budowy pomnika roz-

pogarszania się stanu zdrowia została

wpatrywał się w zegar, umieszczony

zem z nim komunistów, co w efekcie,

nie Kasztanka, pokryta kirem, była

kładał bezradnie ręce twierdząc, że

zawezwana pomoc lekarska z Warsza-

na stojącym naprzeciw pomnika bu-

po latach, dało nam tego pierwszego,

prowadzona za trumną Piłsudskiego

teraz, to już nic w tej sprawie nie moż-

wy i w nocy z dnia 21 na 22. 11. przybył

dynku Poczty Głównej. Nieco może

komunistycznego marszałka.

przez dwóch oficerów.

na zrobić. Tak zwane społeczeństwo

ppłk lek. wet. Konrad Millak i ppłk lek.

egzotyczna obecnie dla młodych Po-

Grób Kasztanki, jak i kamień na-

Rozlegające się głosy publiczno-

pokazało jednak urzędnikom, że w tej

wet. Władysław Kulczycki. Lekarze

laków nazwa, brała swój początek z

grobny jej poświęcony, przetrwał do

ści obserwującej przejście konduktu

sprawie da się zrobić jeszcze niejed-

ci nadal czynili energiczne zabiegi le-

wojennego zwyczaju rosyjskich żołnie-

dziś na terenie koszar w Mińsku Mazo-

pogrzebowego:

no. Nocą, „nieznani sprawcy” obtłukli

karskie – nie zdołali polepszyć stanu

rzy, słynących z tego, że namiętnie

wieckim, chociaż w czasach komuny

– Kasztanka! – Kasztanka! – mo-

młotami dumę ogiera i tak owałaszo-

zdrowia i o godz. 10 tegoż dnia wydali

kolekcjonowali zegarki, nie za bar-

znajdowały się tam koszary Central-

gły się brać z niewiedzy. W czasie po-

ny, stoi teraz bidula, bo jednak nocny

następujące orzeczenie: Poważny uraz

dzo słuchając protestów właścicieli.

nego Ośrodka Szkolenia Wojskowej

grzebu Piłsudskiego, Kasztanka nie

zabieg nie uczynił z niego ukochanej

wewnętrzny, silne zaburzenia naczyń

Pomnik Piłsudskiego na Kasztan-

Służby Wewnętrznej imienia Feliksa

żyła już od ośmiu lat!

przez Polaków Kasztanki.

krwionośnych i serca”.

ce odsłonięto 10 listopada 2001 roku,

Dzierżyńskiego.

Ostatni raz Marszałek dosiadł

11 listopada roku 2008 na Placu

Rozkaz podpisał dowódca 7. Puł-

ale zanim do tego doszło, trzeba było

Kasztanki w roku 1927, podczas uro-

Nieznanego Żołnierza w Gorzowie

ku Ułanów podpułkownik Zygmunt

stoczyć prawdziwą wojnę z silną grupą

czystości święta 11 listopada, w czasie

Wielkopolskim odsłonięto pomnik Józe-

Piasecki. Choć był to wyjątkowo dziel-

mieszkańców Lublina, nie życzących

Pomniki Piłsudskiego

defilady w Warszawie na Placu Saskim.

fa Piłsudskiego na Kasztance. Z pomni-

ny żołnierz (oprócz innych odznaczeń

sobie w tym miejscu Pana Marszałka.

na Kasztance

Kasztanka, będąc koniem człowie-

Tuż po uroczystej rewii wojskowej Woj-

kiem tym również związana jest afera,

posiadał też: złoty, srebrny i kawaler-

Raz po raz przeciwnicy Marszałka,

ka, który fascynował całe społeczeń-

ciech Kossak malował Kasztankę do

mająca wszakże inny charakter niż ta

ski Krzyż Virtuti Militari oraz trzykrot-

a może miłośnicy czasu minionego,

stwo polskie, sama, przy okazji legendy

obrazu „Józef Piłsudski na Kasztance”.

z Katowic. Komitet budowy pomnika w

nie Krzyż Walecznych!), Piłsudski

ponawiają próby pozbycia się draż-

Piłsudskiego, przeszła do legendy. Śpie-

Kasztanka przebywała w Warszawie

Gorzowie chciał, jak się to mówi, „zwy-

nigdy się już do niego nie odezwał,

niącego ich pomnika, ale za każdym

wano o niej piosenki i często sięgano po

jeszcze kilka dni, poczym odesłano ją

czajnego” Piłsudskiego na Kasztance.

obwiniając go o straszliwą śmierć

razem takie próby są likwidowane. Ta

pociągiem do Mińska Mazowieckiego.

Pomnik statyczny, spokojny, przed-

lokalna przepychanka o pomnik jest

Nieoficjalnie wojsko przywoziło Kasztankę

Gdy w Mińsku otwarto wagon z Kasz-

stawiający Piłsudskiego podobnie, jak

przykładem pewnego ogólnego zjawi-

tanką, okazało się, że Kasztanka leży,

zrobił to na swoim obrazie Wojciech

ska, jakie od stuleci gnębi naród polski,

do Sulejówka, by mógł się nią nacieszyć

nie może wstać, widać było po jej za-

Kossak. Miałby to więc być Piłsudski,

który wciąż od nowa nie może sobie do

Pan Marszałek, a także obie dziewczynki,

chowaniu, że jest umierająca. Oficer 7.

powiedzmy, przyjmujący defiladę.

końca odpowiedzieć na pytanie, czy

Pułku Ułanów, przydzielony do opieki

Artysta miał inną wizję pomnika od

chce suwerenności i samodzielności,

które Kasztankę uwielbiały. Obowiązkowo,

nad koniem Marszałka, zlekceważył

której nie chciał odejść i którą wręcz

czy może woli roztopić się w społecz-

Kasztanka zawsze musiała być w Sulejów-

obowiązek do tego stopnia, że nie

wymusił na członkach komitetu. Arty-

ności sąsiadów, na ich głowy zwalając

ku w czasie imienin Józefa Piłsudskiego.

zadbał dla Kasztanki o asystę choćby

sta chciał przedstawić Piłsudskiego

trudne  obowiązki  administrowania

tylko jednego stajennego. Kasztankę

dynamicznie, w ruchu. Piłsudski trzy-

państwem.