'Unknown' by Unknown - Page 25 of 32

Kurier Galicyjski * 31 sierpnia - 17 września 2010

boże, coś polskę...

„Jedno Twe słowo, o wielki nasz Panie,

W chwili nas z prochów wskrzesić

będzie zdolne,

A gdy zasłużym na Twe ukaranie,

Obróć nas w prochy, ale prochy wolne”.

policja itd.). W tej sytuacji hołdownicza

pamiętają, wzruszającą scenę z fil-

(zwrotka hymnu)

formuła hymnu Felińskiego i Kaszew-

mu B. Poręby „Hubal” (prod. 1972),

skiego przestała się Polakom podobać.

podczas której oddział majora Hubala

eUGeNIUSZ NIeMIeC

Czasem zdarza się, że dzieło wymyka

uczestniczy w pasterce bożonarodze-

się pierwotnym zamiarom i intencjom

niowej i kościół śpiewa „Boże, coś

Polskie pieśni religijno-patriotycz-

autora. Tak też stało się z hymnem

Polskę”. Reżyser ujawnił, że cenzura

ne mają niewątpliwy i niezaprzeczalny

„Boże, coś Polskę”.

żądała od niego skasowania tej se-

udziałw utrzymaniuprzezwiekipolskie-

etui płyty z nagraniami pie-

Zaczęły pojawiać się wiersze po-

kwencji filmowej, jednak na osobistą

go patriotyzmu i tożsamości narodo-

śni patriotycznych (źródło:

lemiczne do hymnu, z których najgło-

interwencję ówczesnego ministra

wej. Pomagały i towarzyszyły Polakom

„Gość Niedzielny” nr 32/2010,

śniejszy stał się, w latach 1820-28,

obrony narodowej gen. W. Jaruzel-

w czasach chwały, jak też w okresach

DMMS-2010)

wiersz „Hymn do Boga o zachowanie

skiego, cenzura cofnęła ingerencję.

klęsk, zaborów i zrywów wolnościo-

wolności”, autorstwa Antoniego Gorec-

Mam wrażenie, że szczególne

wych. Zawsze wnosiły wiarę i nadzieję

tym, co życie własne złożyli na ołta-

kiego (poeta, przyjaciel Mickiewicza,

znaczenie tego hymnu religijno-pa-

na odwrócenie złego losu, dodawały

rzu Ojczyzny. Ponadczasowe prze-

uczestnik Powstania Listopadowego

triotycznego polega na tym, że mimo

odwagi i poczucia jedności. Wystarczy,

słanie pieśni, także współcześnie,

i wojny napoleońskiej 1812 roku). Jesz-

zakazów i ograniczeń, nigdy nie zdo-

że wspomnę – znaną od XIII w. „Bogu-

nie straciło na aktualności. Sądzę, że

cze przed Powstaniem Listopadowym

łano go wyplenić z polskich dusz, że

rodzicę”, towarzysząca polskiemu ry-

znajomość tekstu jak również historii

dokonano kompilacji obu tekstów,

pozostał świadkiem naszej historii i

cerstwu od wiktorii grunwaldzkiej, czy

Alojzy feliński (1771-1820) –

pieśni, należy zaliczyć do atrybutów

zachowując dwie pierwsze zwrotki

naszego przymierza z Bogiem oraz

„Gaude Mater Polonia”, uświetniającą

źródło: Wikipedia

polskiego patriotyzmu.

z Felińskiego, zmieniając drugi wers

hołdem, składanym przez pokolenia

od XVI w. elekcję naszych monarchów.

W zmaganiach z germańskim „Drang

nach Osten” niepoślednią rolę odegra-

boże, coś polskę...

ła „Rota”, po raz pierwszy wykonana

w 1910 roku w Krakowie. Dwie inne

pieśni („Serdeczna Matko” i „Kto się w

opiekę”) dodawały otuchy i pozwalały

Tekst współczesny (śpiewa

tekst pierwotny (1816)

przetrwać zesłańcom i deportowanym

m. in.: Reprez. Zesp. Art. W.P.)

wg A. felińskiego

oraz emigrującym rodakom w XIX-XX

w. Jednakże pieśnią zdecydowanie

Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki

Boże! Coś Polskę przez tak liczne wieki,

wiodąca prym wśród utworów religijno-

Otaczał blaskiem potęgi i chwały,

Otaczał blaskiem potęgi i chwały

patriotycznych jest niewątpliwie „Boże,

Coś ją osłaniał tarczą swej opieki.

I tarczą swojej zastaniał opieki

coś Polskę”, która od prawie 200 lat to-

warzyszy losom Polaków i odgrywała

Od nieszczęść, które przygnębić ją miały.

Od nieszczęść, które przywalić ją miały.

zawsze rolę trudną do przecenienia.

Godzi się, aby każdy, kto czuje się Po-

Refren:

lakiem, znał nie tylko cztery zwrotki tek-

Przed Twe ołtarze zanosim błaganie,

stu, ale i złożoną oraz burzliwą historię

Naszego Króla zachowaj nam Panie!

Ojczyznę wolną pobłogosław Panie!

tego hymnu narodowo-religijnego.

Zapotrzebowanie na pieśń typu

Tyś, coś ją potem, tknięty jej upadkiem,

Ty, któryś potem, tknięty jej upadkiem,

hymnu powstało w związku z powo-

Wspierał walczącą za najświętszą

Wspierał walczących za najświętszą

łaniem do życia, po Kongresie Wie-

sprawę,

deńskim (1815), na terytorium zaboru

I chcąc świat cały mieć jej męstwa

rosyjskiego tworu pseudopaństwowe-

świadkiem,

go, nazwanego Królestwem Polskim,

którego królem był nie kto inny, jak tyl-

Wśród samych nieszczęść pomnożył jej

W nieszczęściach samych pomnażał

ko car Rosji Aleksander I Romanow, w

sławę.

jej sławę.

którego imieniu de facto rządy sprawo-

wał brat cara, Wielki Książę Konstanty

Refren: Przed Twe....

Refren: Przed Twe...

Pawłowicz, formalnie naczelny wódz

wojsk Królestwa Polskiego (nota bene

Ty, coś na koniec nowymi ją cudy

Wróć naszej Polsce świetność

ożeniony z Polką Joanną Grudzińską,

Wskrzesił i sławne z klęsk wzajemnych

starożytną,

dla której podobno zrzekł się prawa do

w boju,

Użyźniaj pola, spustoszałe łany,

następstwa tronu rosyjskiego).

Połączył z sobą dwa braterskie ludy,

Niech szczęście, pokój na nowo zakwitną,

Fakt powstania Królestwa i nadanie

Pod jedno berło Anioła pokoju.

Przestań nas karać, Boże zagniewany.

mu przez cara stosunkowo liberalnej

konstytucji, wzbudziło w społeczeń-

stwie polskim nadzieję na stopniowe

Refren: Przed Twe...

odzyskanie niepodległej państwowości.

Dla uczczenia pierwszej rocznicy po-

Wróć nowej Polsce świetność starożytną,

Powstała z grobu na Twe władne

Mapka Królestwa Polskiego 1815 (źródło: Wielka encyklope-

wstania Królestwa Polskiego, na zamó-

I spraw, niech pod Nim szczęśliwą

słowo

dia Powszechna PWN, tom 15, Warszawa 2003)

wienie W. Ks. Konstantego, ówczesny

zostanie,

Polska, wolności narodów chorąży,

tytuł: „Boże, coś wielki naród Izraela...”

refrenu na: „..Naszą Ojczyznę racz

poeta i dramaturg oraz profesor języka

Niech zaprzyjaźnione dwa narody kwitną,

Pierzchnęły straże, a ponad jej głową,

i nazwali modlitwą Izraela na rok 5622

nam wrócić Panie”, oraz wymieniając

polskiego i dyrektor słynnego Liceum

I błogosławią Jego panowanie.

Znowu swobodnie Orzeł Biały krąży.

(czyli 1861). Chociaż pieśń ma rodo-

trzecią i czwartą zwrotkę Felińskiego na

Krzemienieckiego Alojzy Feliński napi-

wód katolicki, to jednak była i jest

dwie nowe zwrotki Goreckiego. Z cza-

sał, wzorowany na angielskim hymnie

Refren: Przed Twe...

poważana i śpiewana w świątyniach

sem zmodyfikowano również muzykę,

God save the King, okolicznościowy,

innych wyznań chrześcijańskich.

dostosowując (Franciszek Wesołowski)

wiernopoddańczy wiersz, do którego

Z chwilą odzyskania niepodległości

ją do melodii „Serdeczna Matko”. Tak

Jak widać z porównania pierwot-

mi zmarłemi/ wejrzyj na lud Twój nie-

muzykę skomponował skrzypek i kom-

w 1918 roku, refren ponownie dostoso-

zmodyfikowana „Boże, coś Polskę”

nego i aktualnego tekstu dwie pierw-

wolą znękany/ przyjmij ofiary synów

pozytor (a zarazem ppor. piechoty) Jan

wano do sytuacji narodu, wprowadzając

stała się od Powstania Listopadowego

sze zwrotki w zasadzie są takie same,

polskiej ziemi. Ref.

Nepomucen Kaszewski. W ten sposób

wers: „...Ojczyznę wolną pobłogosław

niemal hymnem narodowym, a pod-

natomiast trzecia i czwarta oraz refren

5. Gdy naród polski dzisiaj we

powstała „Pieśń narodowa za pomyśl-

Panie”, oraz dodając czwartą zwrotkę,

czas Powstania Styczniowego (1863-

uległy zasadniczej zmianie. Przypo-

łzach tonie/ za naszych braci pole-

ność Króla”, pełniąca rolę hymnu na

zaczynającą się od słów: „...Powstała

64) uzyskała tak wielką popularność, że

mnę jeszcze kilka zwrotek, które nie-

głych błagamy/ cierniem męczeństwa

rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego.

z grobu...”. Gdy w 1927 roku decydowano

okrzyknięto ją Marsylianką 1863.

gdyś były dopisywane do „Boże, coś

uwieńczyli skronie/ a nam wolności

Prawykonanie hymnu nastąpiło, z wielką

o wyborze hymnu narodowego, to – obok

Nowa wersja pieśni oczywiście

Polskę”, lecz nie zostały utrzymane

otworzyli bramy. Ref.

pompą, w Warszawie 3. 08.1816 roku w

Mazurka Dąbrowskiego i Roty – była

nie mogła się podobać rosyjskiemu

do naszych czasów:

6. Niedawnoś wolność zabrał z

imieniny „N. Cesarzowej Marii Teodorow-

równorzędnym kandydatem do tego

zaborcy, więc jako wywrotowa i antyro-

1. Boże, którego ramię sprawie-

polskiej ziemi/ i łez krwi naszej po-

ny, matki najukochańszego monarchy

zaszczytnego miana. Podczas okupa-

syjska została zakazana w 1862 roku.

dliwe/ żelazne berła władców świata

płynęli rzeki/ jakże to musi być okrop-

naszego”. Hymn bardzo się spodobał

cji niemieckiej (1939-45), jak również

Jednak popularności pieśni już nic nie

kruszy/ zniwecz Twych wrogów za-

ne z temi/ którym ojczyznę zabierasz

W. Księciu i – jak pisała ówczesna prasa

za PRL-u (zwłaszcza podczas tzw.

mogło powstrzymać. Stała się pieśnią

miary szkodliwe/ obudź nadzieje pol-

na wieki. Ref.

– „Jego Cesarzewicowska Mość W. Ks.

stanu wojennego) Polacy znów śpie-

konspiracyjną, bez której nie mogła

skiej naszej duszy. Ref.

7. Oddalaj od nas klęski, mordy,

Konstanty raczył z powodu tego oświad-

wali: „Ojczyznę wolną, racz nam wró-

się obejść żadna uroczystość patrio-

2. Boże najświętszy, przez Twe

znoje/ okaż się ojcem nas dzieci Two-

czyć autorowi ukontentowanie swoje”.

cić Panie”.

tyczna, podczas której modlono się

wielkie cudy/ oddalaj od nas klęski,

jemi/ którzy wyleli łez tysiące zdroje/

Jeśli PT. Czytelnik przyjrzy się uważ-

Warto dodać, że „Boże, coś Pol-

za Polskę. Proces rozbudowy pieśni

mordy boju/ połącz wolności węzłem

za matkę Polskę, o nią Cię prosiemy.

nie tekstowi Felińskiego, a zwłaszcza

skę” przełożono na szereg języków

o nowe treści trwał nadal, dodawano

Twoje ludy/ pod jedno berło anioła

Ref.

słowom refrenu: „Przed Twe ołtarze za-

obcych, głównie słowiańskich. Wzru-

nowe zwrotki, często anonimowych

pokoju. Ref.

8. Jedno Twe słowo, o wielki nasz

nosim błaganie, naszego Króla zacho-

szającą ciekawostką jest, że na Wę-

autorów. Już w 1860 roku pieśń liczy-

3. Boże najświętszy, od którego

Panie/ w chwili nas z prochów wskrze-

waj nam Panie” – to zachwyt Wielkiego

grzech, w latach stalinowskich, nie-

ła 10-12 zwrotek, wyrażających różne

woli/istnienie świata całego zależy/ wy-

sić będzie zdolne/ a gdy zasłużym na

Księcia stanie się zrozumiały. W ciągu

mal każde nabożeństwo w kościołach

tęsknoty i prośby do Bożego Miło-

rwij lud polski z tyranów niewoli/ wspie-

Twe ukaranie/ obróć nas w prochy,

kilku następnych lat nadzieje Polaków

kończyło się odśpiewaniem hymnu

sierdzia. Ślązacy w refrenie umieścili

raj szlachetne zamiary młodzieży. Ref.

ale prochy wolne. Ref.

na samodzielne państwo polskie zosta-

węgierskiego i „ Boże, coś Polskę” po

passus: „..Spod jarzma Niemców, wy-

4. Boże najświętszy, przez Chry-

ły przez zaborcę skutecznie rozwiane

węgiersku. PT. Czytelnicy być może

bawże nas Panie”. Żydzi pieśni nadali

stusa rany/ świeć wiekuiście nad brać-

(ograniczenia swobód, cenzura, tajna