7

zacNi z zacNymi

Kurier Galicyjski * 2010

jarema

sławnej, rzeczywiście uciekła się raz

1631 powrócił do kraju. Rozpoczął

do postraszenia klątwą. Chodziło wte-

zarządzanie swymi ogromnymi ma-

SzyMON KAzIMIERSKI

dy o jej fundację, Monastyr Mharski,

jątkami i chyba najbardziej zajmował

zbudowany przez księżnę w Łubniach

się osadzaniem nowych osadników

U misjonarzy oblatów

w roku 1619. Problem polegał na tym,

na ziemiach jeszcze nie uprawianych,

na świętym Krzyżu

lub zniszczonych napadami. W celu

że w wyniku Unii Brzeskiej w 1596

Kiedy w upalne lato 1959 roku

roku powstała Cerkiew Unicka, która

utrzymania porządku na olbrzymich

ostatkiem sił doszedłem po stromo

dość zaciekle zaczęła przejmować od

terenach swoich włości, utworzył pry-

wznoszącej się drodze do bramy

prawosławia różne cerkwie i klaszto-

watną armię, której liczebność wahała

klasztoru na szczycie góry Święty

ry. W trosce o to, by jej monastyr nie

się w zależności od potrzeb od 2000

Krzyż, kiedy po wejściu na klasztorny

został również przejęty przez unitów,

do 6000 nowocześnie wyposażonych

dziedziniec mogłem nareszcie zrzucić

księżna napisała: „...a kto by tę fun-

żołnierzy. Realizując swoje, naprawdę

z ramion ciężki, solidnie wypchany ple-

doskonałe posunięcia ekonomiczne,

dację w przyszłości naruszać i kaso-

cak, pełen wszelakiego podróżniczego

zwiększył siedmiokrotnie ilość chło-

wać miał, albo odejmować to, cośmy

dobra – od strony klasztoru zbliży-

pów, pracujących w jego dobrach i to

nadali, albo na starożytną błahocze-

ło się do mnie dwóch niezwykłych

nie stosując jakiegokolwiek przymusu.

stywą wschodnią prawosławną wiarę

księży. Spodziewałem się zastać tu

Starał się równomiernie rozwijać cały

następował i odmieniał – tedy niech

zakonników, którzy kojarzą się każ-

podległy mu teren ogromnego księ-

będzie na nim klątwa!”

demu z osobami, ubranymi w zakonne

stwa. Fundował też klasztory i kościo-

Księżna nie życzy, więc sobie, by

habity, stroje trochę dziwaczne swoim

ły. Katolickie i prawosławne. Ten młody

w przyszłości ktoś fundację naruszał,

starożytnym krojem i chyba mało

Podobno prawdziwy wizeru-

przecież chłopak zadziwiał wszystkich

kasował, odbierał, albo odmieniał na-

praktyczne w naszych warunkach kli-

Portret z muzeum narodowego

nek Jaremy z muzeum Wojska

niezwykłą jak na jego wiek mądrością.

stępując na wiarę prawosławną. No

matycznych, a tymczasem szli do mnie

w Warszawie do tej pory uzna-

Polskiego w Warszawie

W roku 1637 książę żeni się z Gry-

i wszystko. Gdzie tu przestroga dla

dwaj młodzi mężczyźni, najwyraźniej

wany jako wizerunek księcia

zeldą Zamoyską, siostrą „Sobiepana”

księża, ale księża dziwnie podobni do

Jaremy Wiśniowieckiego

Zamoyskiego. Wspaniały ślub odbył

oficerów. Ich czarne sutanny przypo-

się w zamojskiej kolegiacie, a w pół-

minały swym krojem wojskowe płasz-

cze. Zajrzałem przez szybkę. W ane-

tora roku po tym wydarzeniu, urodził

cze, a czarno-złote krzyże, noszone

micznym świetle słabej żarówki widać

się księciu syn, Michał Korybut, przy-

na długich czarnych sznurach, przez

było wyschniętą trupią głowę. Mumia

szły król Polski. – Jak dalej potoczyły

kark, były zawadiacko zatknięte u

szczerzyła białe zęby. – O Jezu…!

się losy tej trzyosobowej na razie

każdego z nich za pas na sutannie.

O Jeremim Wiśniowieckim wie-

rodziny?

Niezwykły sposób na noszenie krzy-

działem wtedy tyle, ile się o nim wie

ża. Oficerowie piechoty, przygotowu-

po przeczytaniu „Ogniem i mieczem”.

jący się do prowadzenia ataku, bar-

Powstanie chmielnickiego

Nagłe zetknięcie się z jego trumną

No, niestety. Nie można powie-

dzo podobnie zatykają sobie za pasy

było naprawdę wstrząsające. Mumia

dzieć, że żyli długo i szczęśliwie. Sto-

naładowane pistolety.

Jeremiego leżąca w krypcie kapli-

sunek Rzeczypospolitej do Kozaków

Ojcowie Misjonarze Oblaci NMP

cy Oleśnickich na Świętym Krzyżu

i całej Kozaczyzny od lat opierał się

ze Świętego Krzyża przypominali ofi-

mumia z krypty oleśnickich na świętym Krzyżu do tej pory

denerwowała i nie dawała spokoju.

głównie na umizgiwaniu się do Koza-

cerów nie tylko swoim wyglądem, ale

uznawana za zwłoki Jaremy

Jarema tak bardzo kojarzył mi się z

ków w chwilach zagrożenia i pogar-

i swoim zachowaniem, sposobem po-

dliwym odrzucaniu ich postulatów w

syna, żeby nie zmieniał wyznania?

ruszania się i mówienia. Zacząłem im

momencie, kiedy zagrożenie mijało.

Gdyby nawet księżna Raina (chyba

zazdrościć wyglądu, postawy i tego,

Nie wiem, czemu nikomu w Polsce

natchniona Duchem Świętym), wypo-

trudnego do zdefiniowania psychicz-

nie przychodziło do głowy, że ten

wiadając klątwę, już wtedy wiedziała,

nego luzu, charakterystycznego dla

fałsz przecież widać, że takiej polityki

że za trzynaście lat jej mały obecnie

ludzi, którzy mają za sobą problemy

wobec Kozaczyzny nie będzie można

synek będzie chciał zmienić wyzna-

dnia codziennego, którzy dokonali wy-

stosować wiecznie.

nie, użyłaby ku jego przestrodze za-

boru swojego miejsca na ziemi, i któ-

W roku 1648 wybucha powstanie

pewne zupełnie innych słów.

rzy są ze swojego wyboru zadowole-

Chmielnickiego i od tego momentu

W roku 1648 gromady zbuntowa-

ni. Patrząc na nich, chciało się zostać

czas zaczyna pędzić jak oszalały.

nego chłopstwa napadły na Łubnie,

oblatem na Świętym Krzyżu. W do-

Wydarzenia następują jedno za dru-

chyba, dlatego tylko, że było to mia-

datku, na Świętym Krzyżu było wtedy

gim. Ważne są już nie lata, a miesią-

sto księcia Wiśniowieckiego. Miasto

ślicznie. Wszystko było jeszcze tak,

ce, a nawet tygodnie.

zostało spalone i kompletnie znisz-

jak przed wiekami, panował ten sam

Pierwsze trzy miesiące roku 1648,

czone. Ludność wymordowano do

stary porządek, cisza i spokój. W roku

to dojrzewanie, wylęganie się powsta-

ostatniego człowieka, nie patrząc na

1959 góra klasztorna nie była jeszcze

nia na Zaporożu. Pojawiają się sprzy-

płeć, wiek, czy narodowość. Obronił

oszpecona 157-metrową, pokraczną

mierzeni z Kozakami Tatarzy. Książę

się tylko Monastyr Mharski księżnej

wieżą radiowo-telewizyjną, bo wieżę

Wiśniowiecki zaoferował hetmanowi

Wiśniowieckiej. Bohdan Chmielnicki,

postawiono dopiero w roku 1966, aby

Mikołajowi Potockiemu swoją pry-

gdy dowiedział się, co „czerń” wyczy-

lud pracujący całego prawie południa

Klasztor na świętym Krzyżu

watną dywizję. Hetman pogardliwie

niała w Łubniach, wściekł się. Jego

Polski miał możliwość oglądania telewi-

odrzuca ofertę Jaremy, za co natych-

Kresami i z Ukrainą, że spotkanie się

kozacy dostali rozkaz, by, biorąca

książę Konstanty Wiśniowiecki. Jeremi

zji, a w niej, ojca narodu – Władysława

miast zostaje skarcony, bo już 16 maja

udział w napadzie na Łubnie „czerń”,

z nim w Górach Świętokrzyskich było

pochodził z rodziny prawosławnej, ro-

Gomułki. Lud uzyskał, więc możliwość

1948, bez pomocy Wiśniowieckiego,

została wycięta do nogi. Przywódców

dla mnie dużym zaskoczeniem. Dla-

dzina Konstantego Wiśniowieckiego,

chłonięcia widoku oblicza towarzysza

następuje katastrofa wojsk koronnych

chłopskich kazał Chmielnicki ode-

czego znalazł się tak daleko od miejsc,

była rodziną wyznania rzymskokato-

„Wiesława” i podobno od razu zaczynał

pod Żółtymi Wodami. Kozacy rejestro-

słać Jeremiemu Wiśniowieckiemu do

w których przyszło mu się urodzić,

lickiego. Będzie to powodem rozma-

wtedy pracować lepiej i wydajniej. Po

wi i część dragonów przyłączają się

ukarania. Ocalenie Monastyru Mhar-

działać i na koniec umrzeć? Czemu je-

itych domysłów, kiedy Jarema dokona

iluś tam latach ludowi się odmieniło i nie

do powstańców. Chmielnicki wspania-

skiego przed masakrą wskazuje, że

den z najbogatszych ludzi na świecie,

przejścia z prawosławia na katolicyzm.

chciał już szukać natchnienia w tasiem-

łomyślnie pozwolił odejść z placu boju

zaklęcia księżnej Rainy, jeśli nawet

którego było stać na zbudowanie sobie

Ale stanie się to dopiero w roku 1632,

cowych przemówieniach telewizyjnych

pobitym Polakom. Musieli tylko zosta-

prywatnej katedry, leży pochowany w

niosły w sobie jakąś moc tajemną,

kiedy Wiśniowiecki będzie już człowie-

swojego idola, ale paskudztwo wybudo-

wić całą swoją artylerię. W dziesięć

czyjejś, nie w swojej kaplicy? Jak to

raczej chroniły, niż szkodziły. Dajmy,

kiem dorosłym, a znając jego twardy

wane „za Gomułki” na Świętym Krzyżu,

dni później następuje klęska wojsk

wreszcie było z tym Jaremą?

więc sobie spokój z głupim gadaniem

charakter, trudno sobie wyobrazić, by

stoi sobie w najlepsze do dzisiaj.

polskich pod Korsuniem. Do niewoli

o klątwie matki, prześladującej nie-

chęć zmiany religii mogła być wynikiem

wpadają obaj polscy hetmani. Wiel-

wiernego syna, bo ani to prawda, ani

czegoś innego, niż osobistej woli sa-

najmłodsze lata

Krypta

ki hetman koronny Mikołaj Potocki,

nie przydaje to nam powagi.

mego księcia. W związku z przejściem

Jaremy Wiśniowieckiego

w kaplicy oleśnickich

zwany „Niedźwiedzia łapa” i hetman

Jaremy na katolicyzm, jest jeszcze

Panoramę zabudowań klasztor-

i domniemana klątwa

polny koronny Marcin Kalinowski. Mi-

Urodził się w roku 1612. Nie wiado-

coś. Wciąż od nowa powtarzane ga-

nych tak, jak ją pamiętam, patrząc od

dzielny i mądry

kołaj Potocki niedawno efekciarsko

mo, gdzie się urodził, bo ta wiadomość

danie o klątwie. Klątwę jakoby miała

strony bramy i od lewej do prawej, two-

organizator i zarządca

odmówił Wiśniowieckiemu. Wydawało

się nie zachowała. Jego ojcem był Mi-

Jeremi Wiśniowiecki wychowywał

rzucić jego matka, która umarła, kiedy

rzyły: dzwonnica, kościół, kaplica Ole-

się panu hetmanowi, że batem zagoni

chał Wiśniowiecki, starosta owrucki,

się na dworze księcia Konstantego

Jarema miał siedem lat. W klątwie tej

śnickich i budynki zajmowane przez

Zaporożców do odrabiania pańszczy-

a matką Raina (Regina) Mohylanka,

razem z jego synami, Jerzym i Alek-

księżna miała przestrzegać syna, by

zakonników. Najlepiej utkwiła mi w pa-

zny. Hetmanowi, za jego arogancję

córka hospodara mołdawskiego Je-

sandrem, kształcąc się początkowo

nie zmieniał świętej wiary prawosław-

mięci krypta pod Kaplicą Oleśnickich,

kara się może należała. Ale dla Polski

remiasza. Jego ojciec ginie podczas

w kolegium jezuickim we Lwowie, a

nej, bo inaczej...

bo tam sympatyczni „oficerowie” po-

to była niezasłużona tragedia. Polska

swego pobytu na Mołdawii w roku

po jego ukończeniu – na studiach w

Proszę Państwa. Jak się tego bar-

kazali mi coś naprawdę niezwykłego.

została nagle pozbawiona całego do-

1616, otruty przez podstępnego mni-

Rzymie, Padwie i Bolonii. Dodatkowo

dzo chce, można znaleźć coś tajemni-

Oszkloną trumnę Jeremiego Wiśnio-

wództwa wojskowego!

cha prawosławnego, trucizną podaną

jeszcze studiował w Holandii sztukę

czego i sensacyjnego nawet w instruk-

wieckiego, księcia walczącego z

Skoro hetman zrezygnował z przy-

mu w komunii. Matka umiera w roku

budowy fortyfikacji wojskowych, która

cji obsługi parowego młyna. Raina

Kozakami i Tatarami, słynnego Jaremy

jęcia jego dywizji, Jeremi Wiśniowiec-

1619. Wtedy opiekę nad małym Ja-

bardzo przydała się mu później pod-

Wiśniowiecka, osoba bardzo pobożna

z sienkiewiczowskiego „Ogniem i mie-

ki zajął się ewakuacją ludności

remą obejmuje jego dość daleki stryj,

czas słynnej obrony Zbaraża. W roku

i silnie przywiązana do wiary prawo-

czem”, obrońcy Zbaraża i co tam jesz-