Formacje „wschodnie” przeciw

14

17 – 29 września 2010 * Kurier Galicyjski

WŁasoWc W tam Nie byŁo

JAROsŁAW GDAńsKI

HUbERT KUbERsKI

tym żołnierze Waffen-SS (w tym Tur-

kiestańczycy, podlegający Dirlewan-

Historia Powstania War-

gerowi) wymordowali rannych w szpi-

szawskiego składa się za-

talach, w kamienicach przy Długiej 7,

równo z faktów, jak i mitów.

Freta 10, Kilińskiego 1/3, Miodowej

Te pokutują przez wiele lat w

24, na Podwalu 25 i 46.

świadomości ludzkiej i z bie-

Następnie,SonderkommandoDirle-

giem czasu coraz trudniej je

wanger uderzyło 2 września na Powiśle

wykorzenić. W ogólnej świa-

wzdłuż Browarnej, Dobrej i Wybrzeża

domości funkcjonują opo-

Kościuszowskiego. Niemcy, wspoma-

wieści o licznych czołgach

gani przez artylerię, „Nebelwerfery”

typu „Tygrys”, skierowanych

i „Stukasy”, szybko przełamali obro-

przeciwko walczącej stolicy

nę zgrupowania kapitana Cypriana

czy „żądnych krwi własow-

Odorkiewicza „Krybara”, zastąpione-

cach, Kałmukach i Ukraiń-

go 3 września przez majora Stanisła-

cach z ss-Galizien”. Tymcza-

wa Błaszczaka „Roga”. Krwawe dzia-

sem, to tylko niezakorzenione

łania potwierdzał meldunek dzienny z

w rzeczywistości legendy.

6 września niemieckiej H. Gr. „Mitte”:

„W Warszawie dwóch strzelców z ob-

Początki mitu

Obarczanie Ukraińców, Kałmuków

sługi karabinów maszynowych grupy

czy „własowców” mordami na ludności

szturmowej Dirlewangera zlikwido-

cywilnej ma swe źródła zarówno w

wało 152 bandytów [cywilów-przyp.

AK-owskiej propagandzie, jak i komuni-

aut.] na jednym z dziedzińców”. Po

stycznej prasie doby PKWN („Rzeczpo-

tych atakach Powiśle padło nocą z 6

spolita”) jeszcze w okresie wojny. Obie

na 7 września.

orientacje polityczne upowszechniały

Później Dirlewanger atakował w

informacje o przerzuceniu do stolicy

pasie między Świętokrzyską, a Chmiel-

major Jurij frołow (w centrum) z oficerami. z prawej por. michalczewskij

i bestialskich zachowaniach ukra-

ną i wdarł się 7 wrześnie na Warecką.

ińskich oddziałów SS-Galizien oraz

nieliczni, a zdrowych zaledwie kilku

kommando, znaczony tysiącami ofiar

Zaś po utknięciu 10 sierpnia kolejnych

faktycznie odpowiedzialni

innych słowiańskich żołnierzy w mun-

Niemcy spodziewali się wybuchu

ludzi. Stało się to w następujący spo-

spośród mieszkańców Woli, przebie-

szturmów na ul. Górskiego, Sonder-

durach feldgrau.

powstania w Warszawie. Jednak siły

sób: kompania zajęła parter i piętro

gał wzdłuż ulic Górczewskiej, Wol-

kommando skierowało się w rejon Mu-

Po wojnie te nieprawdy były umac-

wojskowe i policyjne, jakimi dyspo-

pewnego budynku. Żołnierze poroz-

skiej, Karolkowej, Ogrodowej, Chłodnej,

zeum Narodowego i uderzało wzdłuż

niane przez propagandę sowiecką,

nowali w chwili powstańczego zrywu,

łazili się po całym domu, szukając

Elektoralnej oraz Krochmalnej przez

ulic Książęcej oraz Ludnej, gdzie mia-

która obwieściła 2 sierpnia 1946 roku

okazały się daleko niewystarczają-

kosztowności, żywności i wódki. Zaś

Hale Mirowskie, plac Mirowski ku pl.

ły miejsce zaciekłe walki. Dirlewanger

światu komunikat: „W ostatnich dniach

ce do jego powstrzymania. Dlatego

Polacy, którzy znajdowali się w piwni-

Żelaznej Bramy i gmachu Sądów przy

odciął 12/13 września Czerniaków

Kolegium Wojskowe Sądu Najwyż-

gorączkowo poszukiwali jednostek,

cach i na górnych piętrach, otworzyli

Lesznie. Dirlewanger z bronią w ręku

od Śródmieścia. Niewiele pomogła

szego rozpatrywało akt oskarżenia

które mogłyby zostać szybko użyte

ogień z pm-ów i obrzucili ich granata-

niejednokrotnie sam dawał przykład

powstańczemu zgrupowaniu pod-

przeciwko A. A. Własowowi, W. F. Ma-

do jego stłumienia. Przede wszystkim

mi oraz butelkami zapalającymi, tak,

bezwzględności swoim podwładnym.

pułkownika „Radosława” chaotyczna

łyszkinowi, G. N. Żylenkowowi, F. I. Tru-

tworzono improwizowane jednostki

że zniszczyli całą kompanię” – wspo-

Oddziały niemieckie, nacierające

pomoc polsko-sowiecka z praskiego

chinowi, D. E. Zakutnemu, I. A. Błago-

alarmowe oraz grupy bojowe ze szkół

minał Iwan Waszenko, podkomendny

z Woli, dotarły 6 sierpnia w godzinach

brzegu. Desant I. oraz III. batalionów

wieszczenskiemu, M. A. Meandrowowi,

wojskowych i policyjnych, batalionów

Frołowa.

popołudniowych do Ogrodu Saskiego

9. pułku 3. Dywizji Piechoty (około

W. I. Malcewowi, S. K. Buniaczence, G.

zapasowych i szkolnych. Do War-

Następnie, 26 września RONAprze-

i Pałacu Brühla, gdzie był odcięty ge-

1.250 tzw. berlingowców), przeprowa-

A. Zwierjewowi, W. D. Korbukowowi, N.

szawy skierowano część jednostek

niesiono w okolice ulicy Inflanckiej. Już

nerał Stahel. „Tłum żołnierzy [Sonder-

dzony 15/16 i 16/17 września, prze-

S. Szatowowi. (...) Wszyscy oskarżeni

cudzoziemskich, podległych wojskom

po trzech dniach zostali jednak zluzo-

kommando] walczył z niewiarygodną

dłużył agonię Czerniakowa o siedem

przyznali się do winy i zostali skazani

lądowym i Waffen-SS, a wycofywa-

wani przez Niemców. Przerzucono ich

surowością i nie dawał pardonu” –

dni. Ostatnimi punktami obrony były

na śmierć z artykułu 1. Rozporządzenia

nych właśnie z Białorusi do Prus

do zewnętrznego pierścienia wojsk w

wspominał żołnierz z karnej jednostki.

kamienice przy ul. Wilanowskiej 1,

Prezydium Rady Najwyższej ZSRS z 19

Wschodnich. W sumie siły pacyfikują-

Puszczy Kampinoskiej (na linii Laski,

Dlatego też nie brano ich do niewoli.

Solec 53 oraz wrak parowca „Bajka”.

sierpnia 1943 r. (...). Wyrok wykonano”.

ce stolicę liczyły około 10.000 ludzi.

Izabelin, Borzęcin aż po Leszno). Ich

Następnego dnia, po zajęciu Ogrodu

Mordy na cywilach i rannych miały

Już następnego dnia „Polska

Największą taką jednostką, użytą

zadaniem było nie dopuszczenie do

Saskiego, Dirlewanger podporządko-

miejsce też w (nie istniejących) do-

Zbrojna”, przekazując treść komunika-

w stolicy, była część brygady RONA,

połączenia się partyzantów spoza

wany generałowi Stahelowi, zajął po-

mach przy ulicy Wilanowskiej 18/20

tu, opatrzyła go tytułem „KACI WAR-

dowodzonej przez Bronisława (nie

Warszawy z powstańcami. Doszło

zycje wzdłuż ulicy Senatorskiej oraz pl.

i 22, szpitalu powstańczym przy ul.

SZAWY ZAWIŚLI NA SZUBIENICY”.

Mieczysława) Kamińskiego. Do dzia-

do walk z AK pod Leśną Pociechą. W

Teatralnego. Zaatakował w kierunku

Zagórnej 9 oraz gmachu ZUS.

Znakomitym uzupełnieniem, utrwala-

łań przeciw AK wybrano 2 sierpnia

nocy z 2 na 3 września oddział Armii

ulic Bednarskiej i Karowej i osiągnął

Pod koniec powstania Dirlewan-

jącym skromną wiedzę o nieznanym

z niej 1.700 nieżonatych mężczyzn.

Krajowej por. Adolfa Pilcha „Doliny”

Dobrą, aż pod dom na rogu z Karową.

ger dowodził jedynie 648 żołnierza-

polskiemu społeczeństwu Własowie,

Utworzono z nich dwubatalionowy pułk

rozbił w Truskawiu batalion RONA,

Równocześnie Dirlewanger wdarł się

mi, tak więc jego straty bezpowrotne

był ten sam komunikat z „Głosu Ludu”

szturmowy, wzmocniony artylerią oraz

zdobywając wiele broni, amunicji,

na pl. Bankowy, szturmował przez

sięgnęły 2 715 ludzi, czyli 315% (sic!)

(poprzednika „Trybuny Ludu”), pt.:

czołgami, który wyruszył spod Czę-

umundurowania i żywności. Resztki

pl. Teatralny barykadę na Bielańskiej

stanu wyjściowego. Ostatecznie do-

„WŁASOW ZAWISŁ NA SZUBIENI-

stochowy. Bezpośrednie dowodzenie

oddziału wcielono później do wojsk

oraz Ratusz i Pałac Blanka oraz

wódca Sonderkommando został awan-

CY. SŁUSZNA KARA SPOTKAŁA

nad pułkiem objął dowódca 1. pułku

KONR.

opanował część ruin Zamku Królew-

sowany do stopnia SS-Oberführera

ZDRAJCĘ I MORDERCĘ”. Cytowany

RONA Jurij Daniłowicz Frołow. Pułk

skiego. Kolejnym zadaniem żołnie-

i odznaczony 30 września Krzyżem

przez obie redakcje komunikat PAP

RONA przez pierwsze 10 dni walk

rzy Dirlewangera było uderzenie 12

Rycerskim Żelaznego Krzyża za udział

Kryminaliści

kończył się stwierdzeniem: „Andrej

z powstańcami (4 – 14 sierpnia) znaj-

sierpnia w kierunku pl. Krasińskich,

swojej jednostki w zwalczaniu po-

i dyscyplinarnie ukarani

Andrejewicz Własow, dawny generał

dował się na Ochocie, gdzie zajmo-

Oprócz żołnierzy RONA, najbar-

przy jednoczesnym ich wyparciu z pl.

wstania.

w służbie radzieckiej, zdradził swą

wał się przede wszystkim rabunkami

dziej złowrogą sławę zdobył w stolicy

Bankowego.

ojczyznę i utworzył «legion rosyjskiČ

i gwałtami, a także mordowaniem

pułk SS Oskara Dirlewangera, które-

Posiłkami dla Dirlewangera, oka-

Kozaków było najwięcej

w służbie Niemiec. Oddziały Wła-

ludności (szczególnie na terenie ko-

go niemal połowę składu tworzyli ob-

zali się ochotnicy azerscy i turkiestań-

Jednostki kozackie stanowiły naj-

sowa były chętnie używane przez

lonii Staszica oraz w kamienicy przy

cokrajowcy z terenów ZSRS. Nadal

scy, biorący udział od 12 sierpnia w

liczniejszą grupę narodowościową

Niemców do najbardziej okrutnej

ul. Chałubińskiego). RONA utworzyła

nie jesteśmy w stanie określić czy

szturmie Starego Miasta. Sonderkom-

spośród cudzoziemców walczących

akcji policyjnej na terytorium Polski,

dla mieszkańców Ochoty obóz (tzw.

masakr wolskich dokonywali Ukraiń-

mando, liczące 29 oficerów i 1 999

z powstańcami. Taką jednostką poli-

m.in. w Warszawie”.

Zieleniak) przy ul. Grójeckiej, gdzie

cy i Rosjanie czy też Niemcy, służący

szeregowców i podoficerów, obejmo-

cyjną był 209. kozacki batalion Schut-

Powyższe rewelacje szybko się

pastwiono się nad Warszawiakami

pod Dirlewangerem. Podobnie nie

wało pozycje wzdłuż Placów Zam-

zmannschaften (policja pomocnicza)

zakorzeniły, czego dowodem są cho-

przed ich odesłaniem na tyły. Ludzie

można dokładnie określić, kto walczył

kowego i Teatralnego oraz Wisły, aż

sformowany w Warszawie z samo-

ciażby dwie polskie monografie po-

Kamińskiego zajęli 14 sierpnia szpital

ze zgrupowaniem podpułkownika

po ulice Boleść i Rybaki. Sonderkom-

dzielnych kompanii na trzy miesiące

wstania warszawskiego. I Kirchmay-

Dzieciątka Jezus przy ul. Nowogrodz-

Jana Mazurkiewicza „Radosława”.

mando brało udział w ciężkich dwu-

przed Powstaniem. Do stolicy trafiły

er, i Borkiewicz błędnie rozwodzili się

kiej i w tym rejonie pozostawali do 23

Żołnierze Dirlewangera walczyli

tygodniowych zmaganiach o Ratusz,

też 3. pułk Kozaków (płk Bondaren-

o „żołnierzach wschodnich” (Osttrup-

sierpnia.

w ramach Kampfgruppe „Reinefarth”

ruiny Zamku Królewskiego, katedry

ko), IV/57. i 69., dywizjony kawalerii

pen), stacjonujących i walczących w

Ludzie Frołowa walczyli o Dom

na południe od ulicy Wolskiej. Von

św. Jana oraz staromiejskie okolice.

oraz 572. batalion piechoty (płk Zino-

Warszawie. Ale opinia publiczna po

Turystyczny przy pl. Starynkiewicza,

dem Bach zauważył podczas in-

Następnie, 1 września Azerowie, Tur-

wiew). Ten ostatni walczył w Warsza-

swojemu podchwyciła poglądy tych

Dworzec Pocztowy przy Al. Jerozo-

spekcji pozycji na Woli, że „...panuje

kiestańczycy oraz Sonderkommando

wie, a dwa wcześniejsze odgradzały w

PRL-owskich historyków. Najczęściej

limskich oraz kamienice w rejonie

zamieszanie i bezhołowie. Każda

zaatakowali od strony ruin zamku

kordonie partyzantów z Puszczy Kam-

chodziło o mylenie ROA z RONA

ulic Srebrnej, Miedzianej i Żelaznej.

jednostka strzelała w innym kierun-

i katedry ulicami Kanonią, Piwną i

pinoskiej od Żoliborza. Z nimi służył ro-

(„Russkaja Oswobodzitelnaja Armija”,

To tam RONA poniosła duże stra-

ku, nikt nie wiedział do kogo należy

Świętojańską i dotarli na Rynek, No-

syjski 580. dywizjon kawalerii Osttrup-

a „Russkaja Oswobodzitelnaja Na-

ty: „..zbiórcza kompania batalionu

strzelać i cała sytuacja była trudna do

womiejską i Krzywe Koło, co faktycz-

pen. Dowodził nim Hauptmann Ernst

rodnaja Armija”).

całkiem niemal wyginęła. Pozostali

rozwiązania”. Szlak bojowy Sonder-

nie zakończyło obronę Starówki. Po

Kalamorz, odznaczony 1 września